ဃၢဘၣ်ဆၣ် လီၤတံၢ်
ယလဲၤဆူယတံၤသကိးလီၢ်လံၤတဂၤလၢ အစံးဘၣ်ယၤလၢ အ၀ဲအတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်လံ န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ ယကဘၣ်အၢၣ်လီၤလၢ ယတနာ်အီၤန့ၣ်လီၤႉဘၣ်ဆၣ်လၢစှၤလါအပူၤလၢ ပကတိၤသကိးတ့ၢ်န့ၣ် အ၀ဲအတၢ်ဒ့တၢ်အူ တၢ်သး၀ံၣ် ကရၠာစးၢအံၤ အိၣ်လၢတၢ်လီၢ်သကုၤ‚ စးထီၣ်လၢ တၢ်သး၀ံၣ်တၢ်ဖျိးစိလၢ ဆဲတိၢ်ဆူ တၢ်သး၀ံၣ်လၢ ပှၤဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးကတၢၢ်လၢ ကွဲၤထံၣ်ဟူအပူၤန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအတၢ် မံၤဟူသၣ်ဖျါအံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်လၢအကတီၢ်ခ@သဒံး န့ၣ်လီၤႉ
ပ၀ဲစ့ၢ်ကီး ပဘၣ်တၢ်လုၣ်ဘၢကွံာ်ပှၤလၢ တၢ်လၢအဖျါလီၤကဟုကညီၢ် ဒီးတၢ်မၤနၢၤတဖၣ်သ့၀ဲလၢ အဒိၣ်၀ဲမုၢ်၀ဲဒီး ခ@သဒံးလၢတၢ်မၤတၢ်ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်၀ဲ န့ၣ်လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ တၢ်ကတိၤဒိလၢ သဘၣ်ချံဒီး ကိၣ်မံၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ထိၣ်သBတီၤ ကျဲလၢ ယွၤအဘီအမုၢ် (ယွၤအတၢ်ပၢလၢဟီၣ်ခိၣ်အဖီခိၣ်) မ့ၢ်တၢ်လၢအဆံး‚ တအိၣ်ဖျိအိၣ်ဖျါဒီး ဖျါလၢအကါတဒိၣ်တဖၣ်လၢ အမၤတၢ်ဃၢဃၢဒီး ကယီကယီန့ၣ်လီၤႉ
ဘီမုၢ်အံၤ လီၤဂာ် ဒ်အဘီမုၢ်အကစၢ်စီၤပၤအသိးန့ၣ်လီၤႉ ကစၢ်ခရၠာစးံာ်အမံး့ှှၢၣ် တၢ်မၤထီၣ်ဘးလၢ တၢ်အတီၤတုာ်လၢ အ၀ဲအတၢ်အိၣ်မူအပူၤ‚ ဒ်သဘၣ်ချံတဖျၢၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ဘျၢလီၤလၢဟီၣ်ခိၣ်‚ ဒ်ကိၣ်မံၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ဃါဃုာ်လၢ ကိၣ်အသိးန့ၣ် လီၤႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ အ၀ဲဟဲဖျါထီၣ်လီၤႉ ဒ်သ့ၣ်တထံးလၢ အမဲထီၣ်လၢကပံာ်ကျါ‚ ဒ်ကိၣ်ဖဲအဘၣ်တၢ်ကုၢ်အီၤလၢမ့ၣ်အူဒီး…
တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ထူစံာ်ထူပှဲၤဧါ
ဒ်ဒူၣ်ဖိထၢဖိအတၢ်စံၣ်ဃဲၤတဲဃဲၤ ပာ်ဖျါ၀ဲအသိး‚ ပှၤဒီပုၢ်၀ဲၢ်ခွါခံဂၤ‚ တဂၤအမံၤ မ့ၢ်ဘ့လ့ၣ်ဒီးအဂၤတဂၤ မ့ၢ်မဲ (လ) ဘ့‚ ဆၢထၢၣ်လၢဒူၣ်ဖိထၢဖိ တၢ်ဘုၣ်ကျီၢ်ပနၢ်အစံၣ်ပျီ န့ၣ်လီၤႉ တနံၤဖဲထံၣ်ကဘီယူၤတဘ့ၣ်ဒီး ကွဲးလီၤတၢ်လၢမူခိၣ်လၢ လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဖိၣ်သၣ်ခွါဖိခံဂၤ ထံၣ်လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ကွဲး အဟဲဖျါထီၣ် "ွာ်" န့ၣ်လီၤႉ
ပှၤဒီပုၢ်၀ဲၢ်ခွါခံဂၤလိာ် ဆၢတဲာ်လၢ အ၀ဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ်၀ဲ‚ ဒ်တၢ်အခီပညီထီၣ် လၢအဂီၢ်ဒၣ်၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤႉ တဂၤ‚ ဆိကမိၣ်ထီၣ်အခီပညီ ဒ် ‘‘လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်’’ (ွသ ာ်မနၠခ့) ဒီး အဂၤတဂၤ‚ ဖးတၢ်အံၤ ဒ် ‘‘လဲၤဒီးထူစံၣ်ထူပှဲၤတက့ၢ်’’ (ွသ ာ်ူသတ) န့ၣ်လီၤႉ လၢခံ‚ ဖိၣ်သၣ်ခွါအကျါတဂၤ မ့ၢ်ဘ့လ့ၣ်ကရၠာစး့ဟဲ (မ) ‚ လုၢ်ထီၣ်အသးလၢ ကစံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်ဒီး ကဲထီၣ်ပှၤမံၤဟူသၣ်ဖျါလၢတၢ်သးခုကစီၣ်တၢ်မၤ ဒီး အပုၢ် မဲ (လ) ဘ့ န့ၣ် လၢတၢ်သးတီအပူၤ‚မၤတၢ်လၢစံၣ်ပျီ လၢအါနံၣ်အါလါန့ၣ်လီၤႉ
ပာ်တၢ်ပနီၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ကွဲးလီၤလၢမူခိၣ်လၢအတကပၤ‚ ဖဲလၢယွၤမ့ၢ်ကိး ဘ့လ့ၣ် ဒ်သိးကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီး မဲ…
ဂံၢ်ဆူၣ်ဘါဆူၣ်သကိးဆူ တၢ်ကမၤနၢၤတၢ်
ယ၀ၤအဲလဲ (န) ဆၢထၢၣ်လၢမ့ၣ်အူထူၣ်လၢ အဆဲးကပီၤဆူ တၢ်လိာ်ကွဲအပျီအဖီလာ်‚ ဒ်အမ့ၢ်က့ှူၢ်ဖိတဂၤလၢက့ှူၢ် လၢအထီဒါတၢ်တဖုလၢ တၢ်ဒိဖျၢၣ်ဒိအတၢ်လိာ်ကွဲန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအမဲာ်ချံ ကွၢ်ဒၣ်တၢ်ဆူ ဖျၢၣ်ဒိ‚ ၀ံၤအ၀ဲဃ့ၢ်သဖှိဆူတၢ်အသနၢၣ်လၢ အခံးသူလၢ တၢ်လိာ်ကွဲပျီကျံာ်နုာ်ဆူကရၠာစးၢၢ်တၢ်ဒူၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ကးတံာ်လၢထးသွဲအပူၤန့ၣ်လီၤႉ
၀ံၤအလီၢ်ခံနၤအ၀ဲန့ၣ်‚ ယဟ့ၣ်လီၤအီၤ ထံခုၣ်ကိၢ်လိၣ်အဘိၣ်ဖိတဘိၣ်ဆူ အ၀ဲအအိၣ်လီၤႉ ယသံကွၢ်အီၤ ‘မ့ၢ်နကလၢၢ်ဘၣ် တၢ်ဘၣ်လိာ်ဘၣ်စးကစီဒီဧါ’ ဒီး အ၀ဲ ဒံးဒူးအဖံနါခိၣ်လီၤႉ ဒီးတဲထီၣ်၀ဲလၢ ‘‘ယတံၤသကိးတဖၣ် မ့ၢ်ကိးသBတီထီၣ်လၢ ယလဲၤဘူးလံဒီး ကရၠာစးၢၢ်တၢ်ဒူၣ်အဃိ‚ ယတူၢ်ဘၣ်တၢ်ကစှၤ၀ဲတစဲးန့ၣ်လီၤ’’ႉ
က့ှူၢ်ဖိတဖၣ် မ့ၢ်ဟူးဂဲၤလၢအလီၤဘၣ်ဘၣ် ဖဲအလိာ်ကွဲသကိးကတီၢ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤႉ အဲလဲ (န) ဟးဆှဲးအီၤသ့၀ဲ အတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအံၤ‚ ဖဲလၢအက့ှူၢ်ဖိအကျါတဂၤ‚ မ့ၢ်ကိးလၢအကလုၢ်ဖးဒိၣ် ဒ်ဒုးပလီၢ်အီၤလၢ အ၀ဲအိၣ်ဘူး ဒီးကရၠာစးၢၢ်လံန့ၣ်လီၤႉ
လံာ်စီဆှံဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ ကရၠာစးၢဖိလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤတဖၣ် မ့ၢ်က့ၢ်ဂီၤ တဖၣ်လၢ ကဘၣ်မၤသကိးတၢ်တပူၤဃီဒီး ကွၢ်ထွဲလိာ်သကိးသး ဒ်က့ှူၢ်ဖိတဖုအသိး န့ၣ်လီၤႉ ပှၤတၢ်မၢဖိစီၤပီလူး စံးဘၣ်ပှၤလၢ‚ ကစၢ်ယွၤကဟုကယာ်ပှၤလၢ မ့ၢ်ပဘၣ် ထွဲလိာ်သကိးပသးဒ်လဲၣ်‚ မ့ၢ်လၢတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ ပှၤတဂၤမၤဘၣ်ဒိတၢ်သ့ ဆူကရၠာစးၢ ကရၠာစးိဒီတခါလၢ…
ကစၢ်ယွၤဟံးဃာ်ပှၤလၢအစု
ပှၤအၤ့ ျဖံၤကၤကလံၤထံးဖိ ဖရၠာစးဲးဒံၢ်ဘလူ (မ) ‚ အသးအိၣ် ၁၁၄ နံၣ် ဖဲ ၂၀၁၈ နံၣ်‚ ဒီး ဘၣ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤ ဒ်အမ့ၢ်ပှၤအသးအနံၣ်အလါအပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲ အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် ဖဲ ၁၉၀၄ နံၣ်‚ နံၣ်လၢ ရၠာစးဲးထဒီပုၢ်၀ဲခွါ (တမငါ့အ Bမသအ့နမျ) တဖၣ် ဘှီထီၣ် ကဘီယူၤ ၂‚ ဒီးအ၀ဲလဲၤခီဖျိဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ် ခံဘျီလိာ်‚ တၢ်အဒူၣ်အဆၢလၢ တၢ်ဖံးတၢ်ညၣ်အလွဲၢ်ဒီး တၢ်သးဟးဂီၤဖးဒိၣ်အကတီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဖဲအဘၣ် တၢ်သံကွၢ်အီၤ တၢ်ခူသူၣ်လၢအမူဘၣ်ဖးယံာ်န့ၣ် ဘလူမ သံးထီၣ်သံးလီၤထဲဒၣ်အဖံဘၣ်ခိၣ်လီၤႉ ဒ်ပ၀ဲအါဒံအါဂၤအသိး‚ အ၀ဲတမ့ၢ် ပှၤလၢအဃုထၢတၢ်အီၣ်လီၤလီၤဆီဆီ ဒီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ လၢ အမၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ခ@ဒ်လဲၣ်န့ၣ်ဘၣ်ႉ ဘၣ်ဆၣ်‚ ဘလူ (မ) တဲထီၣ်လၢအ၀ဲအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ခ@လၢအဂ့ၤအဂီၢ်‚ ‘‘တၢ်အိၣ်၀ဲထဲတမံၤ‚ ဒီး တၢ်အံၤမ့ၢ် ကစၢ်ယွၤန့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအိၣ်ဒီး တၢ်စိကမီၤကိးမံၤ ဒီးအ၀ဲဟံးဃာ်ယၤ’’ န့ၣ်လီၤ’’ႉ
ဘလူ (မ) အတၢ်ကတိၤတဖၣ် သီၣ်ဆၢကဒါက့ၤတၢ်ဒီး…
အဲၣ်ပှၤတမှံၤ
ဖဲယသုးလီၢ်သုးကျဲဆူ ထံကီၢ်အသီတဘ့ၣ်အခါ တၢ်လၢယတၢ်လဲၤခီဖျိအါမံၤအကျါ တမံၤန့ၣ် ယကလၢၢ်ဘၣ်လၢ ယတဘၣ်တၢ်တူၢ်လိာ်ယၤဘၣ်န့ၣ်လီၤႉ ဖဲယထံၣ်န့ၢ် တၢ်လီၢ်လၢယကဆ့ၣ်နီၤလၢသရၠာစးိာ်ဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ် ဖဲယ၀ၤလဲၤ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ နံၤအ၀ဲန့ၣ်‚ ပှၤတူၢ်ဒိၣ်ကီၤဒိၣ်သးပှၢ်တဂၤ ကတိၤယၤဆူၣ်ဆူၣ်ကိၤကိၤ ဒီး မၤဖုးသံပျီၤသံယၤ ဖဲအကတိၤထီၣ်ယၤလၢ ‘သုးနသးယံၤယံၤ ဆူတၢ်လီၢ်ခံ’ န့ၣ်လီၤႉ အ၀ဲအမါဃ့ကညးယၤဒီး တဲပၠး၀ဲလၢ တၢ်လီၢ်လၢယဆ့ၣ်နီၤ မ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်ဆ့ၣ်နီၤ၀ဲ ထီဘိန့ၣ်လီၤႉ လၢခံ‚ နံၣ်တဖၣ် ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒိးလဲကွံာ် လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤတဖၣ်‚ ဒ်သိးကဒိးန့ၢ် စ့အတၢ်ဟဲနုာ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဒီး တၢ်လၢအလီၤတံၢ်မ့ၢ်‚ မတၤတဂၤမးဆ့ၣ်နီၤလၢ ပှၤအဂၤတဂၤအလီၢ် တသ့၀ဲဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤႉ ဖျါလၢတၢ်ပာ်သးဒ်သိးအံၤ ဘၣ်တၢ်စိာ်မူစိာ်ဂဲၤအီၤလၢ နံၣ်လၢအဆံတဖၣ်အဆံန့ၣ်လီၤႉ
လၢခံ‚ ယဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤမၤလိာ် ပှၤအံၣ်စရၠာစး့လးဖိ တဖၣ် ဒ်သိးကဘၣ်အဲၣ် ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိ တဖၣ်ဒ်လဲၣ်‚ လၢအလီၤဆီဆူ လုၢ်လၢ်ထူသနူ လၢအဘၣ်တၢ်မၤအီၤ ဒ်ယကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်တ့ၢ်၀ဲအသိးန့ၣ်လီၤႉ လၢတၢ်ပာ်လီၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒ်သိးကပျဲ အပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ ကဖီထီၣ်သၣ်ထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ ဒုးပလီၢ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢ ကအဲၣ်တူၢ်လိာ် ပှၤတခီဘီမုၢ်ဖိတဖၣ်…